لذت GIS

درآمدي بر GIS

 

یکی از ارکان مهم در تصمیم گیری ها و برنامه ریزی ها،اطلاعات دقیق و بهنگام                     
می باشد. جهت جمع آوری، ذخیره، بازیابی و تجزیه و تحلیل اطلاعات با حجم زیاد، چاره ای بجز استفاده از ابزار و تکنولوژی نوین ماشینی وجود ندارد. یکی از این پدیده ها، سیستم های اطلاعات جغرافیائی (Geographic Information System )یا GIS می باشد.

 

تعریف سیستم اطلاعات جغرافیائی(GIS)

GIS مجموعه ای سازمان یافته از سخت افزار ، نرم افزارهای کامپیوتری ، داده های مکان مرجع شامل :  داده های توصیفی ومکانی ، افراد متخصص والگوریتم هاست که به منظور گردآوری ، ذخیره سازی ،      بهنگام سازی ، پردازش، بازیافت ، تجزیه وتحلیل وارائه شکلهای مختلف اطلاعات مکان مرجع ، طراحی وایجاد شده وبه بیان مشخصات و ویژگی های جغرافیائی داده ها می پردازد.

 

تاریخچه مختصری از GIS  

اصطلاح :  (GIS (Geogeraphical Information System  در اواسط سال 1960 میلادی پا به عرصه وجود نهاد .کلاً GIS محصول قوه فکری جغرافیائی نیست و با تحقیق وتوسعه GIS از سال 1960 میلادی و با تلاش گروه کوچکی از پیشگامان حرفه ای چند رشته علمی شروع شد.

در ابتدا GIS درکانادا جهت آمایش نمود پیدا کرد و در پروژه های تهیه نقشه کاربری اراضی در ارتباط با توسعه مزارع حاشیه ای فعالیت نمود ولی با گذشت زمان کاربردهای GIS فراتر رفت ودر بخشهای مختلف جایگاه خاصی به عنوان یک ابزار قدرتمند یافت.

 

تمایز سیستم اطلاعات جغرافیایی با سایر برنامه های آماری و اطلاعاتی در یک نگاه گذرا می توان این گونه تصور کرد که شاید GIS همانند دیگر برنامه های بانک اطلاعاتی عمل می کند اما در حقیقت بعلت تلفیق مناسب و کارامد نرم افزار و سخت افزار وهمچنین گستردگی ی داده های مورد نظر در این سیستم از نظر محتوا از نظر گزارش دهی بسیار قدرتمند شده است از سوی دیگر در راستای اجرای پروژه های مدیریتی بسیار سود مند می باشد و یکی از وجوه تمایز بسیار آشکار آن استفاده از نقشه جهت نشان دادن آمار هاست؛ در حالی که بیشتر برنامهای بانک اطلاعات یک سو نگر و شاید دست و پاگیرهستند و جهت نشان دادن داده های دریافتی پردازش شده بصورت فراگیر مطلوبیت لازم را ندارند .

شاید بتوان گفت سیستم اطلاعات جغرافیایی با یک نگاه چند جانبه و عمق دار و در اختیار قرار دادن         راه های مختلف جهت تصمیم گیری و استفاده در سطوح مختلف مدیریت مخصوصا مدیریت منابع چه در زمینه مدیریت منابع انسانی و چه طبیعی بهترین گزینه است همچنین سرعت گزارش گیری بعد از تجمیع اطلاعات بسیار بالا خواهد رفت اما این نکته نیز گفتنی است که متاسفانه در کشور ما به دلیل بها ندادن به مسایل آماری گذر از مرحلیه آماری بسیار وقت گیر خواهد بود مگر اینکه رویکرد جدیدی در سیاست های مسئولین صورت گیرد.

در واقع شما با در اختیار داشتن آمار گرداوری شده و  بعد از آن استفاده از این نرم افزار و یا بهتر بگوییم سیستم اطلاعات جغرافیایی می توانید دنیا را آن گونه که باید باشد ببینید واقعیات آن را بصورت جزء به جزء مورد برسی قرار دهید .

 

وظایف سیستم اطلاعات جغرافیائی (GIS)

وظیفه اصلی یک سیستم اطلاعاتی : انجام نوعی عملیات بر روی داده هاست که به کمک آن بتوان سریعتر،دقیق ترو بهینه تر برروی مسائل مربوط به این داده ها تصمیم گیری کرد . این مراحل ازجمع آوری داده ، تغییر فرمت و ذخیره سازی آنها آغاز شده و شامل مسائل مدیریت ، تجزیه و تحلیل ، مدلسازی        می گردد و ما را در جستجو ( search) و تهیه فضای پرسش وپاسخ (Query) برروی حجم بالای اطلاعات و نمایش داده های توصیفی در مدت زمان بسیار کوتاه یاری می کند.

یک سیستم اطلاعات جغرافیائی (GIS) تمامی وظایف یک سیستم اطلاعاتی را برروی داده های جغرافیائی بر عهده دارد.

  داده ها در سیستم اطلاعات جغرافیائی به دو دسته تقسیم می شوند:

1)داده های مکانی که نشاندهنده موقعیت و شکل عوارض اند .

2)داده های توصیفی که بیانگر ویژگی ها و خصوصیات عوارض می باشند.

 

اجزاء GIS

سیستم اطلاعات جغرافیائی از سه جزء اصلی تشکیل شده است که عبارتند از:

الف) نیروی متخصص:

نیروی متخصص وظیفه طراحی وپیاده سازی وهمچنین بهنگام سازی داده ها و اطلاعات رابرعهده دارد ، در واقع این نیروی متخصص و آموزش دیده است که می تواند از توانایی های سیستم بهترین استفاده را انجام دهد .

ب) کامپیوتر:

کامپیوتر شامل سخت افزار ونرم افزار مناسب است که جهت ذخیره سازی ، بهنگام سازی ، تجزیه وتحلیل

داده ها و بلاخره نشان دادن گزارشات موردی مورد استفاده قرار می گیرد.

ج) داده:

منظور از داده، داده های مکانی و داده های توصیفی می باشد که برای استفاده از هر سیستمی باید یک سری اطلاعات وارد آن شود تا سیستم بتواند روی آنها عملیات انجام دهد.

منابع تأ مین کننده داده های مکانی مورد نیاز

داده های مکانی مورد نیاز یک سیستم اطلاعات جغرافیائی می تواند از منابع مختلفی از جمله موارد زیر جمع آوری وتأمین شود:

• اسناد ، مدارک ونقشه های موجود

• نقشه برداری زمینی

• سیستم تعیین موقعیت جهانی(GPS)

• عکسهای هـوائی (تکنیک فتوگرامتری)

• تصاویر ماهـواره ای (سنجش از دور )

انجام عملیات فضایی

سؤالاتی که سیستم اطلاعات جغرافیایی قادر به پاسخ گوئی می باشد:

  * سؤالات مربوط به یک مکان

در یک مکان مشخص چه چیزی وجود دارد؟ این اولین سؤالی است که در یک سیستم GIS قادر به جوابگویی به آن می باشد. یک مکان می تواند به طرق مختلفی در سیستم تعریف شود مثلاً با نام مکان، کد مختصات جغرافیایی(طول و عرض جغرافیایی).

  * سؤالات شرطی

یافتن مکانی که شرایط معینی را در بر دارد. این سؤال بر عکس سؤال اول است که با مشخص کردن یک مکان، آنچه که در آن مکان وجود دارد شناسایی می شود. در حالی که طبق این سؤال، می خواهید مکانی را پیدا کنید که پدیده ویژه ای در آن وجود دارد. پاسخ گوئی به این سؤال به تحلیل فضائی نیاز دارد. به عنوان مثال، پیدا کردن منطقه ای که جنگل نباشد، مساحت آن حداقل یک هکتار باشد، در فاصله ۱۰۰ متری جاده قرار گرفته باشد و خاک آن نیز برای ساختمان سازی مناسب باشد. در این سؤال چهار شرط مطرح شده است که نماینده ویژگیهای همگان مورد نظر می باشد. GIS قادر به یافتن چنین مکانی با توجه به شرایط تعیین شده می باشد.

کاربردهای GIS

کاربرد GIS بسته به نیازهای هر منطقه یا کشور در بخشهای مختلفی توسعه یافته است، به طوری که در ابتدا در اروپا ازاین سیستم در پایگاه های اطلاعات ثبت اسناد و املاک، محیط زیست، نگهداری نقشه های توپوگرافی، در کانادا، در برنامه ریزی جنگل ها، حجم درختان وچوب قابل برداشت، شناسائی راههای دسترسی به جنگل، در چین و ژاپن، نظارت و مدل سازی تغییرات زیست محیطی و در آمریکا، در رشته های گوناگونی از جمله در برنامه ریزی شهری و شهرداری ها از این سیستم استفاده شده است و با گذشت زمان و توسعه سیستم ها استفاده از آن به کلیه بخش های مرتبط با زمین گسترش یافته است.

استفاده ازاین سیستم در رشته هائی که به نحوی از انحاء با زمین، نقشه وبه طورکلی با اطلاعات جغرافیائی مکان دار و تحلیل های فضائی ارتباط دارند، امکان پذیر می باشد.

نظير:

شهرداری ها و امور برنامه ریزی شهری ـ کشاورزی و برنامه ریزی اراضی ـ محیط زیست و منابع طبیعی ـ نقشه کشی  ـ زمین شناسی و مطالعات زیست شناسی  ـ مهندسی معدن  ـ تعلیم و تربیت  ـ تجارت و صنعت  ـ مدیریت خدمات رفاهی  ـ صنعت حمل و نقل ـ برنامه ریزی نظامی  ـ سرویس های اضطراری (آتش نشانی و پلیس و...) ـ مدیریت ترافیک  ـ مدیریت سانحه  ـ شناسایی نقاط کور شبکه ی مخابراتی  ـ بررسی پراکندگی نیروی انسانی  ـ کمک در امور بازار یابی و فروش  ـ عمران و شهرسازی  ـ طراحی بهینه شبکه های تورزیع برق ، آب ، گاز و....